شیمی توصیفی جیوه (1)

[ و شنید مردى دنیا را نکوهش مى‏کند فرمود : ] اى نکوهنده جهان ، فریفته به نیرنگ آن ، به ژاژهایش دلباخته و به نکوهشش پرداخته . فریفته دنیایى و سرزنشش مى‏نمایى ؟ تو بر دنیا دعوى گناه دارى ، یا دنیا باید بر تو دعوى کند که گنهکارى ؟ دنیا کى سرگشته‏ات ساخت و چسان به دام فریبت انداخت ؟ با خفتنگاههاى پدرانت که پوسیدند ؟ یا با خوابگاههاى مادرانت که در خاک آرمیدند ؟ چند کس را با پنجه‏هایت تیمار داشتى ؟ و چند بیمار را با دستهایت در بستر گذاشتى ؟ بهبود آنان را خواهان بودى ، و دردشان را به پزشکان مى‏نمودى . بامدادان ، که دارویت آنان را بهبودى نداد ، و گریه‏ات آنان را سودى . بیمت آنان را فایدتى نبخشید ، و آنچه خواهانش بودى به تو نرسید ، و نه به نیرویت بیمارى از آنان دور گردید . دنیا از او برایت نمونه‏اى پرداخت ، و از هلاکتجاى وى نمودارى ساخت . دنیا خانه راستى است براى کسى که آن را راستگو انگاشت ، و خانه تندرستى است آن را که شناختش و باور داشت ، و خانه بى نیازى است براى کسى که از آن توشه اندوخت ، و خانه پند است براى آن که از آن پند آموخت . مسجد محبان خداست ، و نمازگاه فرشتگان او ، و فرود آمد نگاه وحى خدا و تجارتجاى دوستان او . در آن آمرزش خدا را به دست آوردند و در آنجا بهشت را سود بردند . چه کسى دنیا را نکوهد حالى که بانگ برداشته است که جدا شدنى است ، و فریاد کرده است که ناماندنى است ، گفته است که خود خواهد مرد و از مردمش کسى جان به درنخواهد برد . با محنت خود از محنت براى آنان نمونه ساخت ، و با شادمانى‏اش آنان را به شوق شادمانى انداخت . شامگاه به سلامت گذشت و بامداد با مصیبتى جانگداز برگشت ، تا مشتاق گرداند و بترساند ، و بیم دهد و بپرهیزاند . پس مردمى در بامداد پشیمانى بد گوى او بودند و مردمى روز رستاخیز او را ستودند . دنیا به یادشان آورد ، و یادآور شدند . با آنان سخن گفت و گفته او را راست داشتند . و پندشان داد ، و از پند او بهره برداشتند . [نهج البلاغه]

»» شیمی توصیفی جیوه (1)

شیمی توصیفی جیوه
جیوه عنصری فلزی و سنگین به رنگ سفید نقره ای با ساختار رومبوهدرال است که در 38.9 - درجه سانتی گراد ذوب می شود. در دمای معمولی به صورت مایع است. جیوه به صورت آزاد در طبیعت بسیار نادر، ولی در پوسته زمین به مقدار میانگین mg/kg 0.08 وجود دارد؛ و به صورت عمده درسنگ معدن سینابر [1] (mercury(II) sulphide, HgS) در اسپانیا و ایتالیا یافت می شود . رسانایی حرارتی جیوه بسیار کم، ولی رسانایی الکتریکی آن متوسط است. این عنصر در جهان باستان در کشورهای چین و هند شناخته شده بود و در1500 ‏سال قبل از میلاد در اهرام مصر نیز وجود داشته است.
نمک های مهم جیوه کلرید و فولمینات آن است که کاربرد گسترده ای به عنوان چاشنی در مواد منفجره دارد. از دیگر نمک های جیوه می توان سولفید جیوه را نام برد.

جیوه بصورت یون های یک ظرفیتی و یا دو ظرفیتی وجود دارد. جیوه(I) اغلب در حالت دیمر (Hg₂²⁺) وجود دارد و همه ترکیبات آن در محلول یونیده می شوند. جیوه (II) (Hg²⁺) به هر دو صورت کووالانسی و یونی پیوند تشکیل می دهد، بطور مثال HgCl₂ کووالانسی است. این امر سبب حلالیت نسبتا کم HgCl₂ در آب و حلالیت بالاتر در حلال های آلی می شود. جیوه(II) همچنین می تواند توسط پذیرش جفت الکترون از لیگاند تشکیل کمپلکس دهد. خاصیت کووالانسی جیوه(II) اجازه تشکیل پیوند جیوه – کربن پایدار و همچنین ترکیبات آلی – فلزی پایدار را می دهد. نمک های آلی جیوه در حلال های آلی محلول هستند.
جیوه دارای آرایش الکترونی [Xe]4f¹⁴5d¹⁰6s² است. سه پتانسیل یونش اولیه آن به ترتیب 10.43، 18.65 و 34.4 الکترون ولت است. بنابراین تحت شرایط عادی بیشتر از دو الکترون از اتم جیوه جدا نمی شود.
تنها یک کمپلکس از جیوه(III) با آرایش d⁹ و نیمه عمر 5 ثانیه در ?c 78- سنتز شده است. سنتز شامل اکسایش الکتروشیمیایی از Hg(1,4,8,11-tetraazacyclotetradecane)(BF₄)₂ در محلول پروپیونونیتریل شده است [1]. برخلاف بیشتر فلزات دیگر جیوه پلی کاتیون هایی مانند Hg₂²⁺، Hg₃²⁺ یا Hg₄²⁺ تشکیل می دهد. توجه به پتانسیل استاندارد و معادلات (1-1) و (1-2) نشان می دهد که تا زمانی که هیچ لیگاندی بصورت محسوس فعالیت Hg²⁺ را از طریق کمپلکس سازی یا رسوب دادن کم نکند یون Hg₂²⁺ نسبت به تسهیم نامتناسب پایدار است. از آنجایی که لیگاندهای مختلف با یون Hg²⁺ پیوند خیلی قوی تشکیل می دهند، لذا تعداد ترکیبات کوئوردیناسیون Hg₂²⁺ محدود است.